بکر آغیردیر، از پژوهشگران شناخته شده و ارشد افکارسنجی در ترکیه با تاسیس مرکز آمایش جامعه شناختی جدید خود در تلاش برای داده پردازی نوین از ساختار جامعه موجود ترکیه است. او در نخستین پژوهش مرکز خود مدعی است که گروه و طبقه بندی ها موجود در جامعه ترکیه دچار تحول بنیادین شده است به طوری که فهم ساختار جامعه، تمایلات آن و نوع کنشگری های آن بسیار متفاوت از معیارهای کلاسیک در افکارسنجی های متداول است.
این کارشناس برجسته افکارسنجی در ترکیه که یکی از موفق ترین تجربه ها در انتخابات های گذشته ترکیه را رقم زده است در مصاحبه با هفته‌نامه اکسیژن نظریه خود را چنین تبیین می‌کند: برای درک جامعه، دیگر بررسی ارزش‌ها کافی نیست؛ آنچه واقعاً توضیح‌دهنده است، ادراکات و انتظارات است. آنچه این تحقیق به ما نشان می‌دهد، نکته‌ای بسیار مهم است: در ترکیه امروز دیگر نمی‌توان مدلی توضیحی ارائه داد که بر اساس ارزش‌ها باشد و همه جامعه را در بر بگیرد. زیرا ارزش‌ها به شدت سیاسی شده‌اند. اجازه دهید مثالی مشخص بزنم. اگر دو ماه پیش، زمانی که موضوع گفت‌وگو و صلح کُردی مطرح نبود، تحقیقی انجام می‌دادیم و تنها این سوال را بررسی می‌کردیم که "جامعه ترکیه چقدر اقتدارگرا و چقدر دموکراتیک است؟ " و تلاش می‌کردیم نگرش به مسئله کردها را نیز از همین جا توضیح دهیم، به احتمال زیاد رأی‌دهندگان حزب عدالت و توسعه (AKP) اقتدارگراتر و رأی‌دهندگان حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) کمی دموکرات‌تر به نظر می‌رسیدند. اما اکنون موضوع گشایش کُردی در دستور کار است. اگر همین امشب از رأی‌دهندگان حزب عدالت و توسعه سوال کنیم، برخی از آنها احتمالاً دیگر موضع اقتدارگرای دو ماه پیش خود را بیان نخواهند کرد، زیرا از منظر مسائل روز و سیاست نگاه می‌کنند. همچنین تصور می‌شود که مردم ترکیه موضوعاتی مانند مسئله کردها، برابری جنسیتی یا حساسیت به محیط زیست را درونی نمی‌کنند و تغییر نمی‌کنند. این تصور درست نیست. ذهنیت مردم تحت تأثیر این بحث‌ها قرار می‌گیرد. اما اینکه آیا در عمل می‌توانند این تغییرات را پیاده کنند یا نه، به شرایط اقتصادی، محیطی که در آن زندگی می‌کنند و عوامل مشابه وابسته است. امروزه برای توضیح وضعیت ترکیه، معنادارترین معیار، ادراک و انتظارات است.
او در توضیح وضعیت موجود جامعه بر اساس سنجه ادراک و انتظارات می‌گوید: اختلافات بسیار جدی وجود دارد. یعنی وقتی که درک‌ها و انتظارات را روی نمودار قرار می‌دهید، می‌بینید که هر گروه جامعه‌شناختی یا جمعیت‌شناختی در موقعیت‌های کاملاً متفاوتی قرار دارد. بنابراین، یکی از عناصر توضیح‌دهنده اصلی رفتارها و نگرش‌های اساسی امروزی این است که ما چگونه زندگی را درک می‌کنیم و چه انتظاری از فردا داریم. اگر بدبین باشید، عادات مصرف، ترجیحات سیاسی و تلاش‌های شما برای درک دنیا نیز از همان بدبینی تغذیه می‌شود. یا اگر تصور کنید که "در حال حاضر اوضاع رو به بهبود است"، در این صورت سرمایه‌گذاری می‌کنید و رویاهای پنج سال آینده شغلی‌تان را ممکن می‌بینید. اما اگر فکر کنید که اوضاع در حال بدتر شدن است، پیش از فکر کردن به حرفه‌تان، به این می‌اندیشید که چگونه خطوط دفاعی خود را تقویت کنید.
آغیردیر معتقد است که بر اساس پژوهش مرکز او «گروهی که بیشترین انتظار خوش‌بینی را دارند، "محافظه‌کاران روستایی" هستند.» او توضیح می‌دهد: می‌توان این گروه را پایگاه سنتی حزب عدالت و توسعه دانست. برای آنها شرایط خوب به نظر می‌رسد و از نظر آینده نیز خوش‌بین‌ترین گروه کشور محسوب می‌شوند. این گروه زندگی ساده‌تری دارند که به اندازه زندگی در یک کلان‌شهر متنوع نیست و انتظاراتی مانند داشتن کفش‌های متنوع یا ارتباط با سینما که در میان جوانان شهری رایج است، در آنها وجود ندارد. وجود سقفی بر سر و برپایی سفره‌ای که غذای گرم در آن باشد، آنها را راضی می‌کند. در نتیجه، زندگی آنها تنوع و عمق کمتری دارد. پس از آنها، گروه‌های "طبقه متوسط جدید" و "دیجیتالی‌های شهری" بالاترین میزان خوش‌بینی را دارند. این گروه‌ها که در کلان‌شهرها زندگی می‌کنند، از نظر سطح تحصیلات، حرفه و ارتباط معنایی که با زندگی برقرار کرده‌اند، نسبت به دیگران اعتماد به نفس بیشتری دارند. به همین دلیل، نسبت به شرایط کلی کشور نگرانی دارند و هرچند نسبت به آینده کشور امید چندانی ندارند، اما این باور را دارند که می‌توانند زندگی خود را از این وضعیت جدا کنند. آنها خود را با ترجیحات سرمایه‌گذاری، مسیر شغلی، مهارت‌ها یا حتی امکان مهاجرت و شروع یک زندگی جدید در خارج از کشور، نسبت به دیگر گروه‌ها موفق‌تر می‌بینند.
این پژوهشگر با تاکید بر این که «این امید بیشتر فردی است» ادامه می‌دهد: این گروه‌ها در میان این مجموعه‌ای از بحران‌ها همچنان امیدوارند که با مهارت‌های خود بتوانند از شرایط دشوار عبور کنند. اما نکته مهم‌تر، استراتژی دفاعی آنها در برابر این پیچیدگی‌هاست که بر جدایی میان زندگی فردی و زندگی مشترک در عرصه عمومی استوار است. آنها تمام مشکلات را می‌بینند، اما برای حفاظت از زندگی فردی خود، یک خط دفاعی ایجاد می‌کنند. درون خانواده، تفاوت‌های مربوط به اعتقادات دینی و سبک زندگی را طبیعی می‌بینند، اما وقتی به جامعه نگاه می‌کنند، همین تفاوت‌ها را به‌عنوان مشکلات می‌بینند. به همین دلیل، در زندگی خصوصی خود مانند زندگی عمومی خود رفتار نمی‌کنند. با این که می‌دانند باید پلورالیست باشند، اما از دو ذهنیت متفاوت برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند.
بر اساس پژوهش جدید میانسالان آسیب‌پذیر گروه‌هایی با کمترین انتظار خوش‌بینی هستند: تحقیقات نشان می‌دهد گروه "میانسالان آسیب‌پذیر" کمترین میزان خوش‌بینی را دارند که تقریباً به سطحی پیش‌بینی‌پذیر رسیده است. اما این وضعیت چه کمبودی برای جامعه ترکیه ایجاد می‌کند؟ این گروه یکی از یافته‌های اساسی این تحقیق است. طی ده سال گذشته، چه در گفتگو با شرکت‌ها و چه سیاستمداران، اغلب تمرکز بر روی "درک نسل Z و جوانان" بوده است. در حالی که ترکیه در حال پیر شدن است و مسائل مربوط به سالمندان در بطن بحران اقتصادی بیشترین توجه را جلب کرده است، این تحقیق نکته‌ای دیگر را آشکار می‌کند: گروه سنی ۳۰ تا ۵۰ سال، یعنی میانسالان، در حقیقت ستون اصلی رهبری کشور در شرکت‌ها، سیاست، مدیریت محلی، برندها و جامعه مدنی هستند. این افراد به مهارت‌های خود اعتماد دارند و همچنان امید به موفقیت فردی دارند. آنها از نظر ظرفیت فکری، آگاهی و هماهنگی با زندگی دیجیتال به خوبی با شرایط امروز تطبیق یافته‌اند. اما در عین حال، به شدت نادیده گرفته شده‌اند و از نظر روحی در شرایط بدی قرار دارند، چرا که وضعیت کلی کشور را بسیار پرریسک می‌بینند. سیاست‌ها و انتخاب‌های مدیریتی را تهدیدی برای زندگی خود می‌دانند و در تصمیم‌گیری‌های کلیدی مثل سرمایه‌گذاری در داخل یا خارج از ترکیه و آموزش فرزندانشان با تردید و نگرانی مواجه‌اند. اصطلاح "میانسالان آسیب‌پذیر" دقیقاً به همین دلیل استفاده می‌شود. نکته مهم‌تر این است که هر آنچه در آینده قرار است ساخته شود، چه در سیاست، چه در تجارت، و چه در جامعه، نیازمند مهارت‌های این گروه است. اما هیچ‌کس آنها را جدی نمی‌گیرد. جوانان بیشتر به دنبال تغییرات مخرب هستند، یعنی از بین بردن سنت‌ها، عادات و ریتم‌های موجود. اما وقتی صحبت از ساختن چیزی جدید به میان می‌آید، یعنی ایجاد "تخریب خلاق"، این مهارت در میان میانسالان است. آنها هم می‌توانند ساختارهای قدیمی را از بین ببرند و هم ساختارهای جدید را بسازند.
آغیردیر یکی از مشکلات موجود کشور را رشد ذهنیت توهم توطئه می‌داند و توضیح می‌دهد: یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر دیگر، "توهم‌گرایان" هستند. این گروه به طرز نگران‌کننده‌ای در حال گسترش است. تقریباً نیمی از جامعه به نظریه‌های غیرعلمی و توطئه‌گرایانه تمایل دارند. این وضعیت نه‌تنها در ترکیه بلکه در سایر جوامع نیز وجود دارد، اما در حال حاضر در ترکیه به سطح خطرناکی رسیده است. مثلاً باور به اینکه کووید-۱۹ برای تخریب DNA ترک‌ها طراحی شده یا اینکه از طریق واکسن‌ها یا فناوری‌ها به انسان‌ها آسیب می‌رسد، نمونه‌هایی از این ذهنیت هستند. این باورها نه‌تنها علمی نیستند، بلکه نشان‌دهنده قطع ارتباط نیمی از جمعیت بالغ با واقعیت است. این وضعیت تهدیدی جدی برای جامعه محسوب می‌شود.
یکی دیگر از مشکلات بزرگ ترکیه تمایل جوانان ناامید کلان‌شهرها به مهاجرت از کشور است. بر اساس داده‌های پژوهش جدید این وضعیت میتواند وضعیت خطرناکی به خود بگیرد: یکی دیگر از گروه‌های مشخص‌شده در این تحقیق، جوانان زیر ۳۰ سال کلان‌شهرها هستند. بیش از %۵۳ از آنها موافق یا کاملاً موافق‌اند که "دوست دارم در آینده در خارج از ترکیه زندگی کنم. " این میل به مهاجرت در میان جوانان شهری بارها مطرح شده و همچنان موضوعی پررنگ است. این گروه که حدود ۹ میلیون نفر هستند، امیدی به زندگی در کشور خود یا موفقیت در این ساختار ندارند. آنها حتی امکان دستیابی به موفقیت فردی را نیز نمی‌بینند. بنابراین، روابط، عادات مصرف و انتخاب‌های اقتصادی‌شان همه بر اساس موقتی بودن شکل گرفته است. آنها خود را در این کشور، در این دنیا و در این زندگی به صورت موقتی می‌بینند. اما حتی امید به مهاجرت نیز به‌تدریج کاهش می‌یابد، چرا که سطح تحصیلات در میان این گروه نیز دچار مشکلات است.
در زیر یافته‌های آماری پژوهش بکر آغیردیر که در قالب «» انجام شده است می‌آید:
طبقه متوسط جدید
تقریباً ۸ میلیون نفر؛ گروهی که غالباً از افراد جوان و میان‌سال تشکیل شده و توزیع جنسیتی مرد و زن در آن متعادل است.
- %۳۲.۵ از آنها می‌توانند پس‌انداز کنند، اما %۱۸.۷ برای گذران زندگی با مشکل مواجه هستند.
- %۲۳.۹ در پایین‌ترین ۲۵ درصد درآمدی و از نظر مالی در سطح متوسط قرار دارند.
- %۴۴.۸ سعی می‌کنند وظایف دینی خود را انجام دهند و میزان دینداری در میان آنها متعادل است.
- %۲۹.۶ به فرهنگ و هنر علاقه‌مندند.
- %۴۴.۴ از آنها حجاب ندارند.
- %۳۱.۷ خود را نسبت به اطرافیان شادتر احساس می‌کنند.
- %۴۸.۶ معتقدند شرایط زندگی در ترکیه طی پنج سال آینده بهتر خواهد شد.
- %۲۷.۷ می‌گویند "قطعا به اردوغان رأی می‌دهم"، %۲۲.۴ می‌گویند "رأی می‌دهم"؛ در مجموع %۵۰.۱ از آنها از اردوغان حمایت می‌کنند.
- هویت‌های رایج میان آنها "آتاترکی" (%۲۴.۶) و "اسلام‌گرا" (%۱۱.۲) است. این گروه دارای هویت‌های سیاسی متنوعی است.
- %۴۷.۴ در شهر رشد کرده‌اند.
جوانان بدبین کلان‌شهرها
تقریباً ۹ میلیون نفر؛ گروهی که بیشتر شامل جوانان است و درصد زنان در آن بالاتر است.
- %۱۶.۱ می‌گویند که توانایی کمی برای پس‌انداز دارند، در حالی که %۲۴.۵ برای گذران زندگی با مشکل مواجه هستند.
- %۳۶ در بالاترین ۲۵ درصد درآمدی قرار دارند.
- %۵۷.۳ کمتر به انجام وظایف دینی می‌پردازند و به ارزش‌های سکولار نزدیک‌ترند.
- %۳۰.۵ به فرهنگ و هنر علاقه‌مند و به ارزش‌های مدرن روی گشاده‌ای دارند.
- %۵۷.۷ حجاب ندارند و علاقه کمتری به اعمال دینی نشان می‌دهند.
- %۱۳.۸ خود را نسبت به اطرافیان کمتر شاد احساس می‌کنند.
- یکی از بدبین‌ترین گروه‌ها نسبت به آینده. فقط %۲.۷ معتقدند شرایط زندگی در ترکیه طی پنج سال آینده بهتر خواهد شد.
- %۴.۴ می‌گویند "قطعا به اردوغان رأی می‌دهم"، %۶.۳ می‌گویند "رأی می‌دهم"؛ در مجموع %۱۰.۷ از آنها از اردوغان حمایت می‌کنند.
- هویت "آتاترکی" در میان آنها با %۵۷ بیشترین میزان است، در حالی که هویت "اسلام‌گرا" تنها با %۳.۷ بسیار کم است. هویت‌های اجتماعی-دموکرات (%۱۱.۷) و محیط‌زیستی (%۸.۶) نیز در این گروه برجسته‌اند.
- %۳۵.۷ در شهر رشد کرده‌اند.
دیجیتالی‌های شهری
تقریباً ۱۱ میلیون نفر؛ غالباً از گروه‌های جوان و میان‌سال تشکیل شده‌اند و توزیع جنسیتی متعادل است.
- %۳۳.۸ توانسته‌اند پس‌انداز کنند و %۱۵.۶ در تأمین معیشت مشکل دارند.
- %۳۳.۸ در بالاترین ۲۵ درصد درآمدی قرار دارند.
- %۴۹.۹ معتقد به دین هستند اما وظایف دینی را انجام نمی‌دهند.
- %۳۱.۱ به فرهنگ و هنر علاقه‌مندند.
- %۵۱.۲ حجاب ندارند.
- %۳۵ خود را نسبت به دیگران شادتر احساس می‌کنند.
- %۳۴ به آینده امیدوار هستند.
- %۲۲.۲ می‌گویند "قطعاً به اردوغان رأی می‌دهم"، %۱۵.۳ می‌گویند "رأی می‌دهم"، در مجموع %۳۷.۵ حمایت.
- تمایلات آتاترکی و ملی‌گرایانه در میان آنها بالاست.
- %۳۷.۴ در شهر بزرگ شده‌اند.
سنت‌گرایان شهری
تقریباً ۱۲ میلیون نفر؛ غالباً از گروه‌های میان‌سال و مردان تشکیل شده‌اند.
- %۲۳.۱ توانسته‌اند پس‌انداز کنند و %۲۵ در تأمین معیشت مشکل دارند.
- %۲۶.۶ در پایین‌ترین ۲۵ درصد درآمدی قرار دارند و از نظر اقتصادی زیر متوسط هستند.
- %۵۰.۳ معتقد به دین هستند اما به‌طور کامل وظایف دینی را انجام نمی‌دهند.
- %۲۴.۲ به فرهنگ و هنر علاقه دارند؛ علاقه فرهنگی کم است.
- %۴۶.۲ حجاب ندارند.
- %۵۶.۱ سطح خوشحالی خود را مشابه اطرافیان می‌دانند.
- %۴۳.۴ درباره آینده ترکیه مردد هستند.
- %۱۵.۲ می‌گویند "قطعاً به اردوغان رأی می‌دهم"، %۱۴.۲ می‌گویند "رأی می‌دهم"، در مجموع %۲۹.۴ حمایت.
- ملی‌گرایی قوی (%۳۱.۵) و هویت آتاترکی (%۳۶.۲) رایج است.
- %۳۴.۷ در شهرستان‌ها رشد کرده‌اند.
میانسالان آسیب‌پذیر
تقریباً ۷ میلیون نفر؛ غالباً از گروه‌های میان‌سال و مردان تشکیل شده‌اند.
- %۸.۱ توانایی کمی برای پس‌انداز دارند.
- %۳۴.۷ در پایین‌ترین ۲۵ درصد درآمدی قرار دارند و از نظر اقتصادی با مشکلات مواجه هستند.
- %۴۳.۲ سعی می‌کنند وظایف دینی خود را انجام دهند.
- %۲۳.۱ علاقه‌ای به فرهنگ و هنر ندارند و به ارزش‌های سنتی نزدیک هستند.
- %۴۳.۳ حجاب ندارند.
- %۳۶.۵ سطح خوشحالی خود را مشابه اطرافیان می‌دانند.
- نگرشی بدبینانه دارند؛ فقط %۳.۳ معتقدند شرایط زندگی در ترکیه بهتر خواهد شد.
- %۸.۲ می‌گویند "قطعاً به اردوغان رأی می‌دهم"، %۷.۱ می‌گویند "رأی می‌دهم"، در مجموع %۱۵.۳ حمایت.
- ارزش‌های آتاترکی و ملی‌گرایانه در میان آنها زیاد است؛ ارزش‌های اسلامی زیر متوسط هستند.
- %۳۱.۲ در شهرها رشد کرده‌اند.
محرومان غمگین
تقریباً ۱۱ میلیون نفر؛ گروهی که بیشتر از افراد مسن و بازنشستگان تشکیل شده است.
- %۱۳.۱ توانسته‌اند پس‌انداز کنند، در حالی که %۲۵.۹ برای گذران زندگی با مشکل مواجه هستند.
- %۴۰.۶ در پایین‌ترین ۲۵ درصد درآمدی قرار دارند.
- %۴۱.۶ سعی می‌کنند وظایف دینی خود را انجام دهند.
- %۶۶.۴ علاقه‌ای به فرهنگ و هنر ندارند.
- %۵۰.۱ حجاب دارند.
- %۱۴.۳ به آینده خوش‌بین هستند.
- %۱۴.۳ می‌گویند "قطعاً به اردوغان رأی می‌دهم"، %۱۶.۵ می‌گویند "رأی می‌دهم"، در مجموع %۳۰.۸ حمایت.
- هویت "آتاترکی" با %۳۶.۵ و هویت "اسلام‌گرا" با %۱۵.۱ در میان آنها برجسته است.
- %۳۶.۴ در شهرستان‌ها بزرگ شده‌اند.
محافظه‌کاران روستایی
تقریباً ۶ میلیون نفر؛ میانگین سنی بالا، با غالب بودن بازنشستگان و زنان خانه‌دار.
- %۲۲.۷ توانسته‌اند پس‌انداز کنند، در حالی که %۲۲.۲ برای گذران زندگی با مشکل مواجه هستند.
- %۳۱.۸ در پایین‌ترین ۲۵ درصد درآمدی قرار دارند و از نظر اقتصادی با مشکلات مواجه‌اند.
- %۵۷.۲ سعی می‌کنند وظایف دینی خود را انجام دهند.
- %۵۰.۳ علاقه‌ای به فرهنگ و هنر ندارند.
- %۵۳.۷ حجاب دارند.
- %۴۷.۲ سطح خوشحالی خود را مشابه اطرافیان می‌دانند.
- %۴۳.۴ به آینده خوش‌بین هستند.
- %۴۸.۶ می‌گویند "قطعاً به اردوغان رأی می‌دهم"، %۲۲.۵ می‌گویند "رأی می‌دهم"، در مجموع %۷۱.۱ حمایت.
- هویت "اسلام‌گرا" با %۲۹.۱ در میان آنها برجسته است، در حالی که هویت "آتاترکی" تنها %۱۰.۶ است. هویت "محافظه‌کار" (%۶۴.۹) و "ملی‌گرای ترک" (%۴۹.۱) در این گروه قوی هستند. آنها به ارزش‌های دینی و ملی به‌شدت وابسته‌اند.
- %۳۸.۹ در شهرستان‌ها بزرگ شده‌اند.
واحد ترجمه و تحقیق رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در ترکیه_آنکارا
تاریخ: ۲ آذر ماه ۱۴۰۳
نظر شما